Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Nedir?

 Destekten yoksun (muinden mahrum) kalma tazminatı, kişi ya da kişilerin bakımını üstlenen, destek veren kişinin vefatının ardından alınan desteğin sonlanması üzerine talep edilebilecek tazminattır. Vefat sebebi ile desteği kesilen ve zarara uğrayan kişilerin haklarının korunmasına yönelik olan destekten yoksun kalma tazminatı, bir maddi tazminattır.

Geride kalan kişilerin ekonomik ve sosyal durumlarını ölüm öncesi sahip oldukları seviyeye çıkararak mağduriyeti gidermeyi amaçlamaktadır. Destekten yoksun kalma tazminatı maddi bir tazminat olmasına rağmen aynı dava içerisinde Destekten yoksunluk manevi tazminat talebinde de bulunulabilir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hangi Durumlarda Talep Edilebilir?

• Destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilmenin ilk şartı kişinin ölümünün gerçekleşmiş olmasıdır. Eğer ölüm tam olarak gerçekleşmemişse, kişi bitkisel hayattaysa tazminat talebinde bulunulamaz.
• Tabii her ölüm ardından tazminat talebinde bulunulamaz. Ancak hukuka aykırı ölüm söz konusu olduğunda, ölen kişinin tedavi giderleri, cenaze masrafları ve tedavi sürecinde uğranan zararın karşılanması için de tazminat talep edilebilir.
• Ölüm sebebinin hukuka aykırı olmadığı durumlarda, destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilmesi söz konusu değildir. Kişinin işle alakası olmayan sağlık problemleri sebebiyle ya da %100 kendi kusuru ile öldüğü durumlarda tazminat talep edilemez.
• Ölümün hukuka aykırı olduğu, örneğin kişi ya da kurumların ihmalkarlıkları sebebi ile meydana geldiği kesinleştiğinde, zaman aşımına uğramamış olduğu takdirde tazminat talebinde bulunulabilir.
• Ölüm sebebinin doğrudan işverenle alakalı olmadığı durumlarda, zaman içerisinde meydana gelen mesleki hastalıkların ölüme sebep olması ya da ölümcül durumu tetiklemesi durumu da hukuka aykırı ölüm olarak kabul edilir ve destekten mahrum kalma tazminatı talep edilebilir.

Kim ya da Kimler Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Talep edebilir?

• Tazminat talep eden kişinin, hayatta olduğu dönemde ölen kişiden destek alan biri olması gerekmektedir.
• Tazminat talep edecek kişi ölen kişinin birinci dereceden yakını ise, yani hukuken destek zorunluluğu bulunan bir ilişkideyseler (anne ya da babanın çocuklarına bakma yükümlülüğü gibi) alınan desteğin ispatlanmasına gerek yoktur. Bu durum hukuki karine kapsamındadır.
• Ölen kişi ile amca, dayı gibi çekirdek aileden değilse ya da kan bağı bulunmayan biri ise yani aralarındaki ilişki hukuki karine barındırmıyorsa, ölen kişiden destek aldığını iddia etmek tek başına yeterli değildir ve maddi ya da manevi destek aldığına dair somut deliller sunulması gerekir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Alabilmek İçin Gerekli Kriterler

Ölen kişiden destek alma durumu yalnızca maddi desteği kavramaz. Kişinin ev işlerinde yardımcı olması, çocukların bakımını üstlenmesi ya da çalışma hayatına katkıda bulunacak şekilde destek olması da geçerlidir ve desteği kesilen kişiler kısmen tazminat talep edebilme hakkına sahiptir.

Ölen kişinin, ölümden önceki dönemde bakım gücüne sahip olması gerektiği hususu da göz ardı edilmemelidir. Yani hayatta olduğu dönemde bakım gücüne sahip olmayan birinin ölümünden sonra destekten yoksun kalma tazminatı talep edilemez.

Bir diğer önemli kriter ise tazminat talebinde bulunmak isteyen kişilerin yaşam standartlarının değişimidir. Ölen kişinin, hayatta olduğu dönemde destek olduğu kişinin ya da kişilerin yaşam standartları ölüm durumundan sonra kötüye gitmiyorsa destekten yoksun kalma tazminatı talep edilemez.

İşverenden Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Talep Edilebilir mi?

Ölüm sebebi işveren kişi ya da kurum ile ilişkili ise, zararın sosyal güvenlik kurumu tarafından karşılanmayan kısmı işverenden talep edilebilir. Bu gibi durumlarda tazminat davası açan kişinin alacağı tazminat hesaplanır ve sosyal güvenlik kurumu tarafından karşılanan miktar hesaplanan miktardan çıkarılır; geri kalan miktar işverenden talep edilir.  Tüm kriterler size uyuyorsa, ölümden sonraki 10 yıl içerisinde destekten yoksun kalma tazminatı için tazminat davası açabilirsiniz ancak üzerinden 10 yıl geçtiği takdirde dava açma hakkınız zaman aşımına uğrar.

Alabileceğiniz Tazminat Tutarı Neye Göre ve Nasıl Hesaplanır?

• Alabileceğiniz tazminat tutarı ölen kişinin gelirine, yakınlık derecenize ve destek sağladığı kişi sayısına göre değişkenlik göstermektedir. Örneğin ölen kişinin eşi tazminatın 2/6’sını, annesi ve çocuğu ise kişi başı 1/6’sını alabilir. Tazminat talebinde bulunan farklı kişiler olması ve tazminat haklarının kesinleşmesi durumunda payların hesaplaması tekrar yapılır.
• Hukuki karine kapsamındaki kişilerin, tazminatın destek gören kişiler arasında paylaştırılması için her birinin ayrı ayrı taleplerde bulunmalarına gerek yoktur. Yargıtay’a göre destek gören kişilerin hakkı olan payları ayrılmalıdır, aksi takdirde karar Yargıtay tarafından bozulur.
• Destekten yoksun kalma tazminatı için gerekli başvuru ölümden hemen sonra yapılırsa ve tazminat davası açılırsa, destek alan kişilerin yaşlarına ve yakınlık derecelerine göre desteğin devam etmesi gereken yıllar ile alınacak maaş göz önünde bulundurularak tazminat miktarı hesaplanır.
• Ölümün hemen ardından tazminat talebinde bulunulmamışsa, gelecek 10 yıl için yapılacak başvurularda hesaplama iki parça halinde yapılır. Birincisi ‘İşlemiş (bilinen) dönem’, diğeri ise ‘İşleyecek (bilinmeyen) dönem’ hesabıdır. İşlemiş dönem için geçen zaman zarfında aynı işi yapan kişilere verilen maaş ve geçen gün baz alınırken, işlememiş dönem için o dönem alacağı muhtemel ücret baz alınır ve her yıl %10 arttırılıp %10 iskontoya tabii olması gerekir.
• Tazminat hesaplanırken dikkat edilen bir diğer husus ise ölen kişinin kusur payıdır. İş kazalarında ya da mesleki hastalıklarda kusur büyük oranda işverene ait olabileceği gibi çalışanlara önlem amaçlı verilen ekipmanların ve koruyucu giysilerin kullanılmaması sonucu meydana gelen ölümlerde çalışan da kusurlu sayılır ve kusur oranı verilecek tazminattan düşülür. Örneğin işçinin ölüm sebebinde %30 payı varsa hesaplanacak tazminatın %30’u düşülür ve ailesine tazminatın %70’i ödenir.
• Ölümden sonra geçen zaman 10 yılı aştığında ise tazminat talep hakkı zaman aşımına uğrar.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Alabilmek İçin Hangi Kurum ya da Kuruluşlara Müracaat Etmek Gerekir?

Ölüm nedeninin iş kazası olduğu durumlarda tazminat talep edecek kişi ya da kişilerin ilk olarak sosyal güvenlik kurumuna başvuru yapmaları gerekmektedir. İş mahkemeleri kanunu doğrultusunda, ölüm ile sonuçlanan iş kazalarından veya mesleki hastalıkların ölüm ile sonuçlanmasından sonra desteğe ihtiyaç duyan kişi yakınlarına sosyal güvenlik kurumlarınca mağduriyetlerini azaltmaya yönelik bir tazminat verilir. Bu sebeple sosyal güvenlik kurumlarına başvuru yapılmadığı takdirde Destekten Yoksun Kalma Tazminat davası hakkında eksiklik olur ve dava sonuçlandırılamaz.

• Destekten yoksun kalma tazminatı talebinde bulunacak kişi ilk olarak sosyal güvenlik kurumlarına gerekli başvuruları yapmalıdır.
• Sosyal güvenlik kurumuna başvuru yaptıktan sonra ikametgahının bulunduğu adresteki yer mahkemesine giderek tazminat davası açma talebinde bulunmalıdır. Tazminat talebinde bulunabilecek birden fazla kişi varsa ve bu kişiler birden farklı adreste ikamet ediyorsa, bu adreslerin herhangi birine bağlı yer mahkemesine başvuru yapılabilir.
• Ölüm farklı bir adreste bulunan iş yerinde gerçekleşmişse ya da işe bağlı bir trafik kazası ise kazanın gerçekleştiği bölgedeki mahkemelere yapılacak başvurular da geçerli olacaktır.

Destekten yoksun kalma tazminatı ölen kişinin destek sağladığı yakınlarının haklarını gözeten, yaşam standartlarının ve sosyal ve ekonomik standartlarının sahip oldukları seviyede tutulmasını hedefleyen maddi bir tazminat türüdür. Maddi tazminat davası olmasının yanında manevi tazminat talebinde de bulunulabilen destekten yoksun kalma tazminatı davaları işveren açısından da işçi açısından da oldukça detaylı olduğu için tarafların haklarının tam olarak gözetilmesi adına mutlaka avukat desteği alınmalıdır.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hukuki Niteliği Nedir

Vefat eden kişinin yakınlarının destekten yoksun kalma tazminatı alabilmesi için haksız bir fiil işlenmiş olması gerekmektedir. Bu trafik kazası, iş kazası, tren kazası, uçak kazası, ya da ceza gerektiren adi bir olay da olabilir. Haksız fiil sonucunda hayatını kaybeden mudinin yakınları haklarını aramak için Destekten Yoksun Kalma Tazminat Davası açabilirler.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Zamanaşımı

Ölümlü olayların gerçekleştiği durumlarda Ceza Davaları Zamanaşım süreci farklı işler. Tazminat Davaları için ise farklı bir zamanaşım süreci uygulanır. Ama özetle şunu söyleyebiliriz Destekten Yoksun Kalma Tazminat Davası açabilmeniz için zamanaşım süreci 15 yıldır. Bu konuyla ilgili farklı içtihatlar ve kararlar bulunmaktadır. Ancak Son uygulama zamanaşımının 15 yıl olduğunu göstermektedir. Örneğin olay 01.01.2006 yılında gerçekleştiyse bu olayın maddi tazminat zamanaşımı 01.01.2021 yılında dolmaktadır. Yine her olayı kendi özelinde alanında uzman bir hukukçu tarafından değerlendirilmelidir.

Destek Tazminatı Tam Olarak Neyi İfade Ediyor?

Ölen kişinin hayattayken destek verdiği kişilerin almış olduğu desteğin ölüm nedeni ile ortadan kalması sonucunda destek alanların uğradıkları zarara destekten yoksun kalma tazminatı olarak adlandırılmaktadır. Bu tazminat türü ölen kişinin destek verdiği kişilerin hayatlarının ölüm sebebi ile kötüleşmemesi için kabul edilmiş olan bir maddi tazminat türü olmaktadır. Tazminat davası ile birlikte hak sahipleri aynı dava içinde manevi tazminat davası da açması mümkün olmaktadır. Söz konusu olan tazminatın amacı ölen kişinin yaşarken destekte bulunduğu kişilerin hayatlarını aynı şekilde devam ettirebilmeleri, sosyal ve ekonomik bağlarına ölümden önceki gibi devam edebilmelerinin sağlanmasıdır.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Davasını Kimler Açabilir?

Maddi tazminat davası türü olan destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilmek için ölen kişiden hayattayken maddi destek alınıyor alınması zorunludur. Hayattayken destek alınmayan kişinin ölümü sebebi ile maddi tazminat talep etmek mümkün olmaz. Destekten yoksun kalma tazminat davası açabilecek kişiler şunlardır;

• Ölen Kişiden Destek Alan Herkes: Ölen kişiden yaşarken destek aldığı iddiasında bulunarak maddi tazminat talep eden kişi her hangi biri olabilir. Yani bu kişi ölen kişinin dayısı, amcası, nişanlısı, teyzesi gibi her hangi bir yakını ölen kişiden destek aldığını iddia edebilir. Fakat bu kişilerin destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilmesi için ölen kişiden hayatta olduğu zaman destek aldıklarını kanıtlaması gerekmektedir.
• Eş, Çocuk, Anne ve Baba: Bazı kişilerin hayattayken birbirine destekte bulunduğu konusunda hukuki bir karine mevcut olmaktadır. Yargıtay içtihatlarına göre sosyal hayatın normal haline göre anne ve baba çocuklarına, çocuklar anne ve babalarına, eşler birbirlerine hayattayken maddi destekte bulunurlar. Uygulamada gelişen hukuki kerine sebebi ile bu kişilerin hayattayken birbirlerine maddi destekte bulundukları kabul edildiğinden destek olma durumunun kanıtlanmasına gerek kalmaz.

Destekten Yoksun Kalma Maddi ve Manevi Tazminat Davası Hakkında

Ölen kişinin geride sağ kalan kişilere desteği çeşitli şekillerde olduğu ortaya çıkabilir. Ölen kişi parasal yardım sağlayarak destek olabileceği gibi hizmet ya da farklı şekillerde yardım ederek de destekte bulunabilir. Sağ kalan yakınlarına ölen kişi her hangi bir durumda destekten yoksun kalması maddi ve manevi tazminat açma hakkı için yeterli olmaktadır. Destek şekillerine göre örnek verilmesi gerekir ise, bir ev kadını ev ihtiyaçlarını ve hizmetlerini görmektedir. Bu ev kadını trafik kazası, iş kazası ya da doktor hatası gibi durumlarda haksız bir fiil sebebi ile vefat ettiğinde geride kalan kişiler hizmet desteğinden mahrum kalacaklar. Bu durumda geride kalan kişiler maddi ve manevi tazminat davası açması mümkün olmaktadır.

Ayrıca çocuklar he ev işlerinde hem de iş hayatında anne ve babaya belli bir oranda destekte bulunur. Çocukların haksız bir fiil sebebi ile vefatı durumunda anne ve babanın fiili işleyen kişilere karşı maddi ve manevi tazminat davası açma hakkına sahip olacaklardır. Bunların yanı sıra birlikte yaşayan ve birbirlerine destek sağlayan iki sevgiliden birinin ölümü durumunda dahi diğer kişinin destekten yoksun kalma nedeni ile maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı bulunmaktadır.

Destekten Yoksun Kalma Manevi Tazminat

Destekten yoksun kalma maddi tazminat davası ile beraber manevi tazminat da talep edilmesi mümkün olmaktadır. Ağır bedensel ya da ölüm halinde zarar gören kişinin veya ölen kişinin yakınlarına manevi tazminat olarak uygun bir oranda paranın ödenmesine karar verilebilir. Yargısal uygulamaya göre manevi tazminatın kesinlikle bir zenginleşme aracı olmaması gerekmektedir. Manevi tazminatın amacı olay sebebi ile duyulan acı ve kederin azda olsa giderilmesidir. Bundan dolayı manevi tazminat oranı belirlenirken kaza tarihi, olayın meydana geliş biçimi, kusur durumu ve tarafların sosyal, ekonomik durumları değerlendirilmelidir.

Destekten Yoksun Kalma Maddi Tazminat

Maddi tazminat destekten yoksun kalma tazminat türü olmaktadır. Destekten yoksun kalma tazminatı davasında zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır. Ortaya çıkan zararın oranı tam olarak ispat edilemiyor ise hakim olayların olağan akışını ve zarar görenin almış olduğu önlemleri göz önünde tutularak zararın oranını hakkaniyete uygun olacak şekilde belirlenir. Zarar görenin kusurlu davranışı ile zararın meydana gelmesine ya da artmasına neden vermesi durumunda maddi tazminat oranının indirilmesi gerekmektedir. Destekten yoksun kalma tazminat olarak istenilebilecek maddi tazminatın içeriği Borçlar Kanunu madde 53’te belirlenmiştir. Kanuna göre ölüm durumunda uğranılan ve istenilecek maddi zararlar bulunmaktadır. Bunlar;

• Cenaze giderleri,
• Ölüm hemen olmamış ise tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından veya yitirilmesinden meydana gelen kayıplar,
• Ölen kişinin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu neden ile uğradıkları kayıplar,

Ölen kişinin desteğinden yoksun kalan kişiler ölen kişinin tüm çalışma hayatı boyunca kendilerine sağlayacağı destekten mahrum kalmaları sebebi ile meydana gelen her türlü maddi zararlarının tazmin edilmesini isteyebilirler. Ölen kişinin destek süresi yakınlarına sağlayabileceği maddi karşılık hesaplanarak yakınlarına destekten yoksun kalma tazminatı olarak ödenmelidir.

Destekten Yoksun Kalma Tazminat Davası Yetkili Mahkeme

Destekten yoksun kalma tazminatı Davası yetkili mahkeme olarak davalının ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde açılır. Birden fazla davalı bulunması durumunda maddi ve manevi tazminat davası davalılardan her hangi birinin ikamet ettiği yerde açılabilir. Eğer davalı bir şirket ya da vakıf gibi kurum ise maddi tazminat davası davalının iş yeri merkezinin bulunduğu yerde açılması mümkün olduğu gibi işlemi yapan şubenin bulunduğu yerde de açılabilir.